(ข) โทวจสฺสตา

ตตฺถ กตมา โทวจสฺสตา? สหธมฺมิเก วุจฺจมาเน โทวจสฺสายํ โทวจสฺสิยํ โทวจสฺสตา วิปฺปฏิกุลคฺคาหิตา วิปจฺจนีกสาตตา อนาทริยํ อนาทรตา อคารวตา อปฺปติสฺสวตา – อยํ วุจฺจติ ‘‘โทวจสฺสตา’’ฯ

(ค) ปาปมิตฺตตา

ตตฺถ กตมา ปาปมิตฺตตา? เย เต ปุคฺคลา อสฺสทฺธา ทุสฺสีลา อปฺปสฺสุตา มจฺฉริโน ทุปฺปญฺญา, ยา เตสํ เสวนา นิเสวนา สํเสวนา ปฏิเสวนา ภชนา สมฺภชนา ภตฺติ สมฺภตฺติ ตํสมฺปวงฺกตา – อยํ วุจฺจติ ‘‘ปาปมิตฺตตา’’ฯ

(31. ก) อสฺสทฺธิยํ

[932] ตตฺถ กตมํ อสฺสทฺธิยํ? อิเธกจฺโจ อสฺสทฺโธ โหติ, น สทฺทหติ พุทฺธํ วา ธมฺมํ วา สงฺฆํ วา, ยํ เอวรูปํ อสฺสทฺธิยํ อสฺสทฺทหนา อโนกปฺปนา อนภิปฺปสาโท – อิทํ วุจฺจติ ‘‘อสฺสทฺธิยํ’’ฯ

(ข) อวทญฺญุตา

ตตฺถ กตมา อวทญฺญุตา? ปญฺจ มจฺฉริยานิ – อาวาสมจฺฉริยํ, กุลมจฺฉริยํ, ลาภมจฺฉริยํ, วณฺณมจฺฉริยํ, ธมฺมมจฺฉริยํฯ ยํ เอวรูปํ มจฺเฉรํ มจฺฉรายนา มจฺฉรายิตตฺตํ เววิจฺฉํ กทริยํ กฏุกญฺจุกตา อคฺคหิตตฺตํ จิตฺตสฺส – อยํ วุจฺจติ ‘‘อวทญฺญุตา’’ฯ

(ค) โกสชฺชํ

ตตฺถ กตมํ โกสชฺชํ? กายทุจฺจริเต วา วจีทุจฺจริเต วา มโนทุจฺจริเต วา ปญฺจสุ วา กามคุเณสุ จิตฺตสฺส โวสฺสคฺโค, โวสฺสคฺคานุปฺปทานํ กุสลานํ ธมฺมานํ, ภาวนาย อสกฺกจฺจกิริยตา อสาตจฺจกิริยตา อนฏฺฐิตกิริยตา โอลีนวุตฺติตา นิกฺขิตฺตฉนฺทตา นิกฺขิตฺตธุรตา อนาเสวนา อภาวนา อพหุลีกมฺมํ อนธิฏฺฐานํ อนนุโยโค ปมาโท – อิทํ วุจฺจติ ‘‘โกสชฺชํ’’ฯ

(32. ก) อุทฺธจฺจํ

[933] ตตฺถ กตมํ อุทฺธจฺจํ? ยํ จิตฺตสฺส อุทฺธจฺจํ อวูปสโม เจตโส วิกฺเขโป ภวนฺตตฺตํ จิตฺตสฺส – อิทํ วุจฺจติ ‘‘อุทฺธจฺจํ’’ฯ

(ข) อสํวโร

ตตฺถ กตโม อสํวโร? อิเธกจฺโจ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา นิมิตฺตคฺคาหี โหติ อนุพฺยญฺชนคฺคาหีฯ ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย น ปฏิปชฺชติ, น รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ, จกฺขุนฺทฺริเย น สํวรํ อาปชฺชติฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา…เป.… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา…เป.… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา…เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา…เป.… มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย นิมิตฺตคฺคาหี โหติ อนุพฺยญฺชนคฺคาหีฯ ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย น ปฏิปชฺชติ, น รกฺขติ มนินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริเย น สํวรํ อาปชฺชติ – อยํ วุจฺจติ ‘‘อสํวโร’’ฯ

(ค) ทุสฺสีลฺยํ

ตตฺถ กตมํ ทุสฺสีลฺยํ? กายิโก วีติกฺกโม, วาจสิโก วีติกฺกโม, กายิกวาจสิโก วีติกฺกโม – อิทํ วุจฺจติ ‘‘ทุสฺสีลฺยํ’’ฯ

(33. ก) อริยานํ อทสฺสนกมฺยตา

[934] ตตฺถ กตมา อริยานํ อทสฺสนกมฺยตา? ตตฺถ กตเม อริยา? อริยา วุจฺจนฺติ พุทฺธา จ พุทฺธสาวกา จฯ ยา อิเมสํ อริยานํ อทสฺสนกมฺยตา อทฏฺฐุกมฺยตา อสเมตุกมฺยตา อสมาคนฺตุกมฺยตา – อยํ วุจฺจติ ‘‘อริยานํ อทสฺสนกมฺยตา’’ฯ

(ข) สทฺธมฺมํ อโสตุกมฺยตา

ตตฺถ กตมา สทฺธมฺมํ อโสตุกมฺยตา? ตตฺถ กตโม สทฺธมฺโม? จตฺตาโร สติปฏฺฐานา, จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา, จตฺตาโร อิทฺธิปาทา, ปญฺจินฺทฺริยานิ, ปญฺจ พลานิ, สตฺต โพชฺฌงฺคา, อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค – อยํ วุจฺจติ ‘‘สทฺธมฺโม’’ฯ ยา อิมสฺส สทฺธมฺมสฺส อโสตุกมฺยตา อสวนกมฺยตา อนุคฺคเหตุกมฺยตา อธาเรตุกมฺยตา – อยํ วุจฺจติ ‘‘สทฺธมฺมํ อโสตุกมฺยตา’’ฯ

(ค) อุปารมฺภจิตฺตตา

ตตฺถ กตมา อุปารมฺภจิตฺตตา? ตตฺถ กตโม อุปารมฺโภ? โย อุปารมฺโภ อนุปารมฺโภ อุปารมฺภนา อนุปารมฺภนา อนุปารมฺภิตตฺตํ อุญฺญา อวญฺญา ปริภโว รนฺธคเวสิตา – อยํ วุจฺจติ ‘‘อุปารมฺภจิตฺตตา’’ฯ

(34. ก) มุฏฺฐสฺสจฺจํ

[935] ตตฺถ กตมํ มุฏฺฐสฺสจฺจํ? ยา อสฺสติ อนนุสฺสติ อปฺปฏิสฺสติ อสฺสติ อสฺสรณตา อธารณตา ปิลาปนตา สมฺมุสนตา – อิทํ วุจฺจติ ‘‘มุฏฺฐสฺสจฺจํ’’ฯ

(ข) อสมฺปชญฺญํ

ตตฺถ กตมํ อสมฺปชญฺญํ? ยํ อญฺญาณํ อทสฺสนํ …เป.… อวิชฺชาลงฺคี โมโห อกุสลมูลํ – อิทํ วุจฺจติ ‘‘อสมฺปชญฺญํ’’ฯ

(ค) เจตโส วิกฺเขโป

ตตฺถ กตโม เจตโส วิกฺเขโป? ยํ จิตฺตสฺส อุทฺธจฺจํ อวูปสโม เจตโส วิกฺเขโป ภนฺตตฺตํ จิตฺตสฺส – อยํ วุจฺจติ ‘‘เจตโส วิกฺเขโป’’ฯ